Câu hỏi:
Con trai tôi 8 tuổi thường xuyên đổ lỗi cho người xung quanh dù rõ ràng là lỗi của con. Làm thế nào để con thấy và chấp nhận lỗi của mình và chịu trách nhiệm về nó?
Trả lời (*):
Thông thường theo chủ nghĩa hành vi, ta có khuynh hướng sửa chữa hành vi sai trái ngay lập tức. Việc này có tác dụng tức thời nhưng có thể cắt đứt sợi dây kết nối giữa bố mẹ và con cái.
Để tránh được nguy cơ này, ta có thể thử áp dụng quy trình sau: Quy trình Hiểu – Thương – Đồng Hành & Làm Gương
-
Hiểu về tâm lý trẻ
Chỉ trích người khác khi con thất vọng là một hành vi thường gặp. Và điều quan trọng nhất, làm thế nào là bố mẹ, ta có thể giúp trẻ và chính bố mẹ trong trường hợp này?
Khi là bố mẹ, chúng ta có đôi lúc đối diện cơn giận, sự thất vọng của trẻ. Với trẻ nhỏ, có thể là một tình huống đơn giản như lắp hỏng mô hình đồ chơi sau bao cố gắng. Lúc này, nỗi thất vọng tấn công và bủa vây lấy trẻ. Một số chọn ném vỡ nó đi, trong khi một số khác tức giận đổ lỗi cho người khác. Quan trọng hơn hết, có thể lúc này từ bên trong trẻ đã biết rất rõ lỗi do chính mình. Tuy nhiên, cảm giác tồi tệ này là quá sức chịu đựng đối với trẻ.
Trong cuộc sống, chúng ta cũng dễ dàng nhìn thấy xu hướng đả kích đổ lỗi cho sự vật sự việc tồi tệ. Nhất là trong các tình huống đáng sợ, thất vọng hay buồn khổ. Ví dụ:
Chúng ta đổ lỗi bạn đời vì đã khiến chúng ta mất bình tĩnh và tức giận.
Khi một người thương yêu mất đi vì bệnh tật, ta có thể nổi giận và đổ lỗi cho bác sĩ hay số phận.
Chúng ta có thể đổ lỗi con cái đã không nghe lời khiến chúng ta phải dùng trừng phạt.
Đặc biệt là, sau khi lấy lại bình tĩnh, ta cảm nhận rằng có chút không công bằng cho người bị đổ lỗi. Điều này, cũng không khác tình huống ban đầu, con trai 8 tuổi luôn đổ lỗi cho người xung quanh. Ta muốn con tăng tính trách nhiệm, và ngừng trút giận lên người khác.
-
Yêu thương vô điều kiện
Anh ấy đang có khoảng thời gian khó khăn, và với tình yêu vô điều kiện, liệu rằng là bố mẹ ta có đủ bao dung yêu con, giúp con cả khi con không hoàn hảo. Thay vì nghĩ về giải pháp răn dạy và trừng phạt, hay mời trẻ vào góc time – out cách biệt để tự ngẫm về lỗi lầm của mình. Hãy thử bắt đầu bằng tình yêu thương, sẵn sàng nhận trách nhiệm “giúp đỡ” đứa trẻ của mình.
-
Làm gương và đồng hành:
Sau đây là các bước được hướng dẫn bởi Tiến sĩ Laura Markham – phương pháp cha mẹ ôn hòa.
- Giữ bình tĩnh. Khi con bạn cảm thấy đây là tình huống khẩn cấp. Thái độ bình tĩnh của bạn sẽ truyền thông điệp an toàn cho trẻ, và con không cần phải bật chế độ chiến đấu “Fighting” để bảo vệ mình.
- Đồng cảm. Thừa nhận những gì anh ấy đang trải qua sẽ giảm bớt cảm giác trống trải một mình trong mớ cảm xúc của mình. Bỏ qua đối diện với cơn giận dữ của trẻ, chỉ tập trung ghi nhận những gì bạn nhìn thấy. “Mẹ thấy sau tất cả những gì đã làm được, thì giờ nó lại bị thế này. Thật khó chịu”
- Không tấn công ngược lại con trẻ. Anh ấy đang tấn công bạn bằng cơn giận dữ để trốn tránh và vơi bớt nỗi đau buồn của bản thân. Khi bước vào một cuộc cãi nhau thì lúc này trẻ không cần phải tiếp tục chịu đựng cái cảm giác khó chịu. Đừng bước vào cuộc chiến này. Khi anh ấy nói “đây là lỗi của mẹ” hãy phản hồi bằng việc bạn ghi nhận tâm trạng tồi tệ đó. “Con đang thật sự thất vọng”. Nếu con chuyển sang những người xung quanh khác, bạn chỉ cần nói “Bây giờ, có vẻ đây là lỗi của mọi người. Mẹ thật tiếc khi con đã gặp chuyện này. Con có thể nổi cơn tam bành như con muốn, nhưng ta sẽ không hét vào mặt của bố hay bà”
- Hình mẫu của việc chịu trách nhiệm. Mục tiêu của bạn trong tình huống này là giúp con hiểu rằng: bất kỳ việc gì xảy ra trong cuộc sống đều một phần trách nhiệm của trẻ, thay vì đổ lỗi cho người khác. Trên thực tế, khi trẻ “đổ lỗi” bằng cách nói “Tất cả là lỗi của mẹ!” thì bạn có thể trả lời “Mẹ ước mẹ đã không đi lại gần con như vậy trong khi con đang cố gắng làm việc đó …. Mẹ rất tiếc vì con gặp chuyện này”. Bạn không cần phải thêm “đây không phải là lỗi của mẹ” Bạn không tự trách mình. Nếu không có “lỗi” thì không có gì sai khi nói rằng bạn ước mọi thứ đã khác đi.
- Sửa lỗi. Sau khi con bình tĩnh, lúc này bố mẹ có thể trò chuyện cùng con. Miêu tả sự việc, ảnh hưởng của sự nóng giận và đổ lỗi, cuối cùng là thực hành nhận lỗi, chịu trách nhiệm. “Con đã rất thất vọng về việc này. Khi con đổ lỗi cho bà hay bố, đây thật sự là cảm giác không dễ chịu. Mẹ tự hỏi con có thể làm gì để có thể cải thiện tình hình với bố và bà?
- Tạo ra mô hình “gia đình không đổ lỗi”. Khi trẻ lớn lên trong gia đình luôn đổ lỗi, trẻ thường có xu hướng thiên về thế phòng thủ, đổ lỗi hơn là chịu trách nhiệm. Không có gì ngạc nhiên khi các gia đình tập trung vào các giải pháp thay vì đổ lỗi sẽ nuôi dạy những đứa trẻ có khả năng chịu trách nhiệm cao hơn, bởi vì thừa nhận sai lầm không có nghĩa là con “sai” hoặc “tồi tệ”.
Mỗi khi bạn bắt đầu đổ lỗi, hãy để bản thân tự hỏi chính mình “Chúng ta có thể làm gì để giải quyết vấn đề này?”
Hy vọng bài chia sẻ rõ ràng và hữu ích!
(*) Câu trả lời dựa trên quan điểm và kinh nghiệm cá nhân, có thể có hoặc không phù hợp và trùng quan điểm về các phương pháp khác.
Bạn có thể gửi câu hỏi cho Trinh hoặc đọc thêm các bài viết tại chuyên mục Hỏi và Đáp
Bạn có thể nghe bài viết tại PODCAST – Spotify, Apple, Google
